شیر آلات اتصالاتی مهم در زندگی روزمره هستند که نقش اصلی آن ها کنترل فشار آب یا مایعات داخل لوله است یا بهتر است بگوییم ابزاری است برای کم یا زیاد کردن یا حتی قطع کردن مایع که درون لوله در جریان است شیر ها یا به‌ وسیله دست یا خودکار (Actuator) باز و بست می‌شوند. جنس آن ها عمدتا از جنس فلزی یا پلاستیکی یا سرب خشک و…. در صنعت تولید می شوند.

شیر آلات و کاربرد آن ها در صنعت

اولین شیر آلات که به‌ وسیله انسان ها تولید و اختراع شد، همان شیر دروازه ای امروزی یا آب بند قدیم  است که ما امروزه آن را با این نام می شناییم  کاربرد آن به این صورت بود که در مسیر آب قرار داداه می شد و با گذاشتن و برداشتن آن در سر مسیر آب، آب را باز، کم یا زیاد یا حتی قطع کنند.

کاربرد مختلف شیر در صنعت

بسته به نوع آلیاژی که در ساخت شیر بکار برده می‌شود دارای انواع مختلفی هستند. معمولا در کار های ساختمانی شیر آلات چدنی، برنزی، برنجی و گاهی استیل (SS) استفاده می‌شود و در کار های صنعتی مانند، نیروگاه ها، کارخانه‌ های پتروشیمی، پالایشگاه ها، صنعت نفت وگاز ،کشتی سازی و صنایع دارویی و غذایی، بسته به نوع سیالی که از شیر عبور می‌کند و یا محیطی که شیر در آن قرار دارد، بدنه و دیگر اجزای آنرا از فولاد کربنی، فولاد آلیاژی، فولاد زنگ نزن(Stainless Steel) می سازند.

انواع شیر از نظر عملکرد

شیر آلات انواع مختلفی دارند از نوع جنس و کاربرد و… از همین رو در انتخاب آن ها باید دقت لازم را داشت اما تفاوت شیر ها از نظر عملکرد  دارای تفاوت ها خصوصیات خاصی هستند که هر کدام از این خصوصیات باعث ایجاد مزایا و معایبی در مکانیزم آن شیر شده است. شیرها از نظر عملکرد به: اهرمی، لمسی، کلاسیک، دیجیتال، چشمی، پدالی، دسته بندی و تقسیم می گردند که در ادامه به شرح آن ها می پردازیم.

اهرمی

یکی از رایج ترین و و محبوب ترین شیر آلات شیر های اهرمی است در این مدل از شیر آلات بهداشتی عملیات مخلوط کردن آب سرد و گرم و همچنین تنظیم فشار آب تنها با همان یک دستگیره انجام می شود. مکانیزم آن به این صورت است که با فشار دادن دسته به بالا و پایین آب را باز و بسته یا فشار آن را تنظیم می کنید و با فشار دادن دسته به طرفین مقدار گرمی و سردی (درجه) آب را تنظیم می کنید.

شیر های اهرمی به دلیل مکانیزمی که دارد مزایا و معایبی خاص به خود را دارند به طور مثال استفاده از این شیرها به قدری آسان است که حتی کودکان و سالمندانم هم می توانند به راحتی از آن ها استفاده کنند و همین امر هم ممکن است معایبی به همراه داشته باشد مثلا تنظیم آب گاها بعضی افراد به شیر های کلاسیک عادت دارن و تنظیم آب با شیر های اهرمی برایشان دشوار است. در حال حاضر این شیر بر اساس عملکرد خاصی که دارد یکی از اتصالات پر کاربرد در صنعت تاسیسات و ساختمان شده است.

لمسی

مکانیزم عملکرد این شیر ها توسط حسگر هایی است که در آن تعبیه شده است به وسیله ی این سنسور ها می توانید به شیر فرمان باز یا بسته شدن دهید به این صورت که حتی اگه دست های شما به اصطلاح کفی باشد هم می توانید با کمک پشت دست خود محل قرار گرفتن سنسور را لمس نمایید تا آب قطع یا وصل شود. کاربرد این نوع شیر ها معمولا به دلیل داشتن شکل جذابیت و زیبایشان در معرض دید کار می شوند جایی مثل آشپزخانه البته در حمام و قسمت های دیگر نیز قابل استفاده هستند.

این نوع شیر نیز به دلیل عملکرد خاصشان یا بهتر است بگیم همان حسگری که بر رویشان نصب است دارای مزایا و معایب مختص به خود است مثلا شاید در مصرف آب یا بهداشت بهینه باشد یا از لحاظ ظاهری از زیبا خاصی برخوردار باشد اما وجود همین حسگر ها باعث شده که تعمیر این شیر ها ساده و راحت نباشد و حتما نیاز به نیروی متخصص برای تعمیر دارند.

کلاسیک

می توان گفت نسل قدیم و شکل اولیه شیرها بر می گردد به شیرهای کلاسیک که همواره در حال تولید هستند و طرفداران خاص خود را دارند. این شیر آلات از قیمت کمتری نسبت به دو شیر که در قبل گفته شد برخوردار است از این رو خرید و فروش آن ها نسبت سایر شیر آلات بیشتر است. آن ها عملکرد ساده ای دارند به این صورت که شما با چرخاندن فلکه یا پیچ که روی آن تعبیه شده است می توانید آب را به صورت دستی باز و بسته کنید.

در طراحی این شیرها مغزی شیر نقش اصلی را بر عهده دارد و آن هم فرمان باز و بسته کدرن شیر است ولی همین مغزی گاهی مشکلاتی به همراه دارد که مثل تعویض یا تعمیر دشوار آن البته مزایایی نیز به همراه دارد مثلا وقتی یک شیر آسیب دیده است شما می توانید از شیر دیگر تا زمان رفع ایراد دستگیره ی مجاور استفاده کنید و احتیاجی به عوض کردن هم زمان نیست.

دیجیتال

شیر آلات دیجیتال یا همان  هوشمند از عملکرد خاص برخوردار هستند این شیرها توسط صفحه نمایشگر تنظیم میشوند که این خود یکی از دلایل گران بودن این شیرها است و اما عملکرد این شیرها به چه صورت است؟ به این صورت است که شما با کمک صفحه نمایشگر می توانید آب را باز و بسته کنید همچنین توسط همان صفحه نمایشگر مقدار گرمی و سردی آب را تعیین کرده و آن را برای خود در حافظه دستگاه ذخیره کنید تا هر وقت که شما به حمام میروید آب با همان درجه که برای خود تنظیم کردید و با همان فشار بیاید.

همان گونه که گفتیم شما به وسیله ی نمایشگر می تواتید آب را برای خود تنظیم کرده و آن اطلاعات را ذخیره کنید یعنی به صورت خودکار یا اتوماتیک است در حالت عادی برای افراد خانواده احساس رضایت بخشی دارد که وقتی می خواهند از آب استفاده کنند احتیاجی نباشد آب را تنظیم کند و خود شیر این کار را به صورت اتوماتیک انجام می دهد و اما از معایب آن می توان عین شیر لمسی و اهرمی به تعمیرات آن اشاره کرد که حتما احتیاج به یک نیروی مجرب یا متخصص دارد.

چشمی

شیرهای چشمی همانند شیرهای لمسی دارای یک سنسور است که این فرامین را به شیر میدهد فقط با این تفاوت که در شیرهای چشمی دیگر از سنسورهای حرکتی یا لمسی استفاده نشده فناوری این شیر امواج مادون قرمز است به این صورت عمل می کند که وقت شما دست خود را در میدان دید سنسور شیر قرار می دهید آب وصل می شود و یا وقتی که دست خود را از سنسور دور می کنید بعد 30 ثانیه به صورت خودکار قطع می شود.

این شیر ها همانطور که گفته شد بعد 30 ثانیه که دست خود را از زیر سنسور کنار می کشید آب به صورت خودکار قطع می شود این امر باعث می شود که در مصرف آب بسیار صرفه جویی شود و کاملا عیده ی اقتصادی باشد ولی همین سنسور نیز مشکلاتی را به همراه دارد به طور مثال: در بعضی مواقع که سنسور خراب می شود شما دیگر به قطع یا وصل کردن آب نیستید و حتما با مشکل بر می خورید و هزینه تعمیر یا تعویض قطعات این شیرها نسبت به شیر های کلاسیک بسیار زیاد تر می باشد.

پدالی

این شیر ها ماکانیزمی مکانیکی دارد به این شکل که جدا از شیر یک پدال در زیر پا وجود دارد که با فشار بر روی آن آب در شیر در جریان می افتد و با برداشتن پا آب بلافاصله قطع می شود یا اینکه با هر میزان فشاری که به پدال منتقل می کنید خود میزان فشار آب را تعیین می کنید که با شدت کم بیاید یا زیاد. این امر باعث شده که این شیرها در مکان های عمومی مانند مسجد و هتل و یا… بیشتر از مصارف ساختمانی استفاده شود.

شیر آلات پدالی از لحاظ کاربردی عملکردی جالب دارد و آن این است که شما به هر میزان که فشار به پدال می آورید به همان میزان آب از شیر خارج می شود و این عملکرد صرفه جویی در مصرف آب را تا حد بیشتری نسبت به شیر های لمسی و چشمی بالا آورده است یکی از معایب آن نسبت به شیر های چشمی و لمسی این است که در این شیر احتیاجی به برق و باطری نیست و عملکرد آن مکانیکی است.